ντομάτα

Φυτό της οικογένειας των Σολανιδών (δικοτυλήδονα), από τα πιο γνωστά λαχανοκομικά φυτά. Η επιστημονική ονομασία του είναι σολανό το λυκοπερσικό ή λυκοπερσικό το εδώδιμο. Καλλιεργείται σε μεγάλη κλίμακα στις χώρες της Μεσογείου, χάρη στο θερμό τους κλίμα, που είναι παρόμοιο με το κλίμα της Νότιας Αμερικής, από όπου το φυτό φαίνεται να κατάγεται. Ολόκληρο το φυτό είναι χαρακτηριστικά εύοσμο χάρη στο δριμύ και διαπεραστικό άρωμα ενός ελαίου που περιέχει. Ανάλογα με την ποικιλία, ο βλαστός είναι όρθιος ή κατακείμενος με διακλαδώσεις χνουδωτές και εξογκωμένες στους κόμβους· τα φύλλα, επαλλάσσοντα και έμμισχα, είναι πτεροσχιδή, έλλοβα, μαλακά, γκριζοπρασινωπά· ο βλαστός, οι κλαδίσκοι και τα φύλλα έχουν κιτρινωπό χυμό· τα άνθη σχηματίζουν αραιούς βότρεις, είναι κίτρινα και έχουν στεφάνη χωρισμένη σε πέντε μυτερούς λοβούς· οι στήμονες είναι 5-7 με ανθήρες ενωμένους στην κορυφή. Οι καρποί (ντομάτες) είναι ράγες κόκκινες ή σπανιότερα κίτρινες, κατά την ωρίμαση, εξωτερικά ομαλές ή ανώμαλες (αυλακωτές), με μορφή σφαιρική - πεπλατυσμένη έως προμήκη· έχουν σάρκα υδατώδη, με πάρα πολλούς σπόρους. Μπορούν να καταναλωθούν φρέσκες ή κονσερβοποιημένες, ακέραιες ή με μορφή ντοματοπολτού ή ντοματοχυμού. Από τα υποπροϊόντα της βιομηχανικής επεξεργασίας της ν. (σπόροι και φλούδες) παρασκευάζονται προϊόντα κατώτερης ποιότητας, αλλά μεγάλης και ποικίλης χρήσης, όπως κτηνοτροφές, κυτταρίνη, έλαια για σαπούνια και τυριά και διάφορα άλλα. Με διασταυρώσεις και επιλογή έχουν επιτευχθεί άπειρες ποικιλίες, περισσότερο ή λιγότερο πρώιμες. Για παράδειγμα, για τα κονσερβοποιεία προτιμούν ν. πιο σαρκώδεις, με χαμηλή περιεκτικότητα χυμού και σπόρων· αντίθετα, για επιτραπέζια χρήση θεωρούνται καλύτερες οι ποικιλίες που έχουν καρπούς ομαλούς, υποστρόγγυλους με συμπαγή, στερεή σάρκα (ν. σαλάτας). Για να παραχθούν καρποί πολύ πιο πρώιμα από την κανονική παραγωγή, ψεκάζουν τα άνθη με ορμόνες καρπόδεσης. Οι καρποί της κανονικής παραγωγής είναι συνήθως πιο ογκώδεις, γενικά ομφαλοφόροι ή μαστοειδείς, εάν δεν είναι τελείως παραμορφωμένοι από ακανόνιστες εξοχές και εσοχές. Στην Ελλάδα η ν. καλλιεργείται κυρίως στις περιοχές: Αργολιδοκορινθίας, Αττικής, Μεγαρίδας, Βοιωτίας, θεσσαλονίκης, Ηλείας, Ευβοίας, Κρήτης, Κυκλάδων, Δωδεκανήσου. Κυριότερα κέντρα παραγωγής πρώιμης ν., κυρίως κάτω από πρόχειρα σκέπαστρα πλαστικού, είναι η Ιεράπετρα, η Σύρος, το Ναύπλιο, η Σκάλα Λακωνίας, η Τροιζηνία, η Ρόδος, τα Φιλιατρά Μεσσηνίας, τα Μάλλια Ηρακλείου. άγρια ντοματιά. Φυτό της οικογένειας των Σολανιδών, γνωστό με την επιστημονική ονομασία σολανό. Πρόκειται για μονοετή πόα, 10-60 εκ. ύψους, πράσινη, λεία ή αραιά τριχωτή. Έχει φύλλα βαθυπράσινα, κυματιστά και ωοειδή, και άνθη άσπρα, μικρά, σε σκιαδιόμορφους κορύμβους. Ο καρπός της είναι ράγα, κόκκινη ωοειδής ή σφαιρική. Φυτρώνει σε καλλιεργημένα και χέρσα χωράφια, σε όλα τα μέρη της Ελλάδας. Καρποί σφαιρικοί τρώγονται και νωποί. Ντομάτα (σολανό το λυκοπερσικό ή λυκοπερσικό το εδώδιμο): εδώ άνθη. Καρποί ντομάτας μακρουλοί: τρώγονται κονσερβοποιούνται.

* * *

και τομάτα, η

βοτ.

1. κοινή ονομασία τού φυτού σολανόν το λυκοπερσικόν, η ντοματιά

2. κοινή ονομασία τού καρπού τού παραπάνω φυτού.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ιταλ. tomata < ισπ. tomata < tomatl τής ινδιάνικης γλώσσας Nahuatl].